Το ναυάγιο του Sea Diamond συνεχίζει να απειλεί και να ρυπαίνει τη Σαντορίνη

Οκτώ χρόνια από τη βύθιση του κρουαζιερόπλοιου Sea Diamond της εταιρείας Louis Hellenic Cruises (νυν εταιρείας Celestyal Cruises, μετά την πρόσφατη μετονομασία της) στην καλντέρα της Σαντορίνης. Οκτώ χρόνια συνεχόμενης ρύπανσης και υποβάθμισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος του νησιού μας, και όμως το ναυάγιο βρίσκεται ακόμη εδώ, βυθισμένο στην Καλντέρα της Σαντορίνης, λίγα μόλις μέτρα από την ακτή και το λιμάνι του Αθηνιού.

Μετά από δύο συνεχόμενες καταδικαστικές αποφάσεις, οι καταδικασθέντες της πλοιοκτήτριας εταιρείας άσκησαν αίτηση αναίρεσης κατά της εφετειακής απόφασης, στον Άρειο Πάγο.

Στις 29/1/2015, ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι καλώς καταδικάστηκε ο πλοίαρχος για το αδίκημα της σοβαρής και εξακολουθητικής θαλάσσιας ρύπανσης και την παραμέληση διάσωσης ναυτιλιακών εγγράφων, ενώ αναίρεσε την εφετειακή απόφαση γι’ όλα τα άλλα αδικήματα, κρίνοντας ότι δεν έχει πλήρη, ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία όπως απαιτούν οι συνταγματικές επιταγές.

Έτσι, το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου αναίρεσε μερικώς την απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Πειραιά με την οποία καταδικάστηκαν για πλημμελήματα τρία άτομα αναφορικά με το ναυάγιο του Sea Diamond, το 2007, στη Σαντορίνη. Σύμφωνα με την απόφαση, τα τρία επίμαχα άτομα παραπέμπονται να δικαστούν και πάλι από το Ποινικό Εφετείο Πειραιά, από άλλους δικαστές, εκτός από αυτούς που δίκασαν την υπόθεση την προηγούμενη φορά.

Να σημειώσουμε εδώ ότι στις 5 Απριλίου 2015, συμπληρώνονται 8 χρόνια από τη βύθιση του Sea Diamond και εφόσον η υπόθεση των ποινικών ευθυνών δεν έχει τελεσιδικήσει, θα παραγραφεί. Στην περίπτωση αυτή 8 χρόνια συνεχόμενων ανακρίσεων, καταθέσεων, μετακινήσεων των μαρτύρων, εισαγγελικών και δικαστικών αποφάσεων θα πάνε όλα χαμένα. Στην περίπτωση αυτή κανένας δεν θα φέρει την ποινική ευθύνη για άλλο ένα έγκλημα που έγινε σε βάρος του μοναδικού φυσικού περιβάλλοντος της πατρίδας μας, σε βάρος των Ελλήνων πολιτών και της τουριστικής βιομηχανίας της χώρας μας.

Ανασκόπηση των μέχρι σήμερα δικαστικών αποφάσεων για το ναυάγιο του Sea Diamond:
Σύμφωνα με την απόφαση 464/2014 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς – Τμήμα Ναυτικών Διαφορών, ύστερα από αγωγή του Δήμου Θήρας και του Δημοσίου, η πλοιοκτήτρια εταιρεία καταδικάστηκε να πληρώσει 8 εκατομμύρια ευρώ πρόστιμο προς το Δήμο Θήρας, για την ηθική βλάβη και τη ρύπανση που προκάλεσε, και άλλα 6 εκατομμύρια ευρώ προς το Ελληνικό Δημόσιο. Επίσης η πλοιοκτήτρια και οικονομική διαχειρίστρια εταιρεία, υποχρεώθηκαν από το δικαστήριο να ανελκύσουν με δικές τους δαπάνες το ναυάγιο του Sea Diamond που βυθίστηκε στις 6-4-2007 στην περιοχή «Παλαιά Ορυχεία» του κόλπου της Καλντέρας της Σαντορίνης. Σύμφωνα με την απόφαση, “Το παρόν Δικαστήριο άγεται στην κρίση ότι το ναυάγιο του κρουαζιεροπλοίου «SEA DIAMOND» συνιστά σοβαρό παράγοντα υποβάθμισης του περιβάλλοντος του κόλπου της Καλντέρας, ο οποίος μετά βεβαιότητας θα αναδίδει και στο μέλλον δυσμενείς συνέπειες για το περιβάλλον, συνεκτιμωμένου του γεγονότος ότι το ναυάγιο συνιστά εκ μόνης της ύπαρξής του, ξένο σώμα που φέρει ρυπογόνα φορτία σε συνδυασμό και με την επικινδυνότητά του αναφορικά με την πρόκληση μελλοντικής περιβαλλοντικής ρύπανσης λόγω της σταδιακής διάβρωσης του σκελετού του πλοίου, η οποία μπορεί στην παρούσα φάση της εξέλιξής της να προκαλεί ελεγχόμενη περιβαλλοντική επιβάρυνση ως προς το ζήτημα της διαρροής πετρελαιοειδών, αλλά στο μέλλον θα προκαλέσει μετά βεβαιότητας, σοβαρότερα προβλήματα στον υδάτινο ορίζοντα της Σαντορίνης”. Επί της αποφάσεως αυτής ασκήθηκε έφεση από την πλοιοκτήτρια, που θα εξεταστεί στις 7 Μαΐου του 2015.

Τον Ιούλιο του 2013, με την απόφαση ΑΤ 4269/2013 του Ποινικού Τμήματος του Τριμελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς, οι εννέα από τους δεκατρείς κατηγορούμενους για το ναυάγιο του Sea Diamond κρίθηκαν ένοχοι, και τους επεβλήθησαν ποινές που έφταναν συνολικά τα 39 χρόνια φυλάκισης. Σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου, το ναυάγιο του Sea Diamond προκλήθηκε από πρόθεση και επισημαίνεται ότι: «το ναυάγιο του Sea Diamond αποτελεί ενεργό εστία ρύπανσης, καθόσον συνεχίζει, καθημερινά, να απελευθερώνει ρύπους στο περιβάλλον». «Αποδεικνύεται, πέραν πάσας αμφιβολίας, ότι έχει συντελεστεί σοβαρή, κατά την έννοια του νόμου, ρύπανση, σε μία περιοχή, μάλιστα, σπάνιου φυσικού κάλλους, η οποία, δυστυχώς, συνεχίζει να ρυπαίνεται, αφού η εστία της μόλυνσης παραμένει ενεργή».

Στην παραπάνω απόφαση η πλοιοκτήτρια άσκησε έφεση και έτσι στις 4 Ιουλίου 2014 το Ποινικό Εφετείο Πειραιά με την απόφαση 1126/2014 επέβαλε τις παρακάτω ποινές: Ο πλοίαρχος του μοιραίου κρουαζιερόπλοιου τιμωρήθηκε με πέντε χρόνια φυλάκισης (εξαγοράσιμη με 5 ευρώ την ημέρα), για πρόκληση σοβαρής θαλάσσιας ρύπανσης, για διατάραξη της υδάτινης συγκοινωνίας, για παραμέληση διάσωσης ναυτιλιακών εγγράφων, για παραβίαση του κανονισμού αποφυγής συγκρούσεων, για ανθρωποκτονία εξ αμελείας και την πρόκληση ναυαγίου από αμέλεια με αποτέλεσμα τη βύθιση πλοίου και το θάνατο ανθρώπων. Επίσης καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο 60.000 ευρώ ως αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης προς το Δήμο Θήρας και το Λιμενικό Ταμείο. Το Πρωτοδικείο Πειραιά (τον Ιούλιο 2013) είχε καταδικάσει αρχικά τον πλοίαρχο σε ποινή φυλάκισης 12 ετών και 10 μηνών με τις παραπάνω κατηγορίες από πρόθεση ή από ενσυνείδητη αμέλεια.

Ο Γενικός Διευθυντής Επιχειρήσεων Στόλου της εταιρείας Core Marine Limited (υπό την τεχνική διαχείριση της οποίας ήταν το Sea Diamond, ως θυγατρική της Louis Cruises) καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 3 ετών (με τριετή αναστολή), για το αδίκημα της πρόκλησης σοβαρής εξακολουθητικής θαλάσσιας ρύπανσης από αμέλεια. Επίσης καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο 60.000 ευρώ ως αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης προς το Δήμο Θήρας και το Λιμενικό Ταμείο. Πρωτόδικα είχε καταδικαστεί σε 8 έτη για το ίδιο αδίκημα αλλά από πρόθεση.

Στον Ανθυποπλοίαρχο του Sea Diamond (Αξιωματικός Γέφυρας) επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 26 μηνών (με τριετή αναστολή), για διατάραξη από αμέλεια υδάτινης συγκοινωνίας, πράξη από την οποία προέκυψε κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα, κίνδυνος για άνθρωπο και επήλθε θάνατος, για ανθρωποκτονία από αμέλεια, για πρόκληση ναυαγίου από αμέλεια με αποτέλεσμα την πρόκληση κοινού κινδύνου σε ξένα πράγματα, για παραβίαση κανονισμού προς αποφυγή συγκρούσεως από αμέλεια με αποτέλεσμα τη βύθιση πλοίου και το θάνατο ανθρώπων.

Για τους υπόλοιπους κατηγορούμενους το δικαστήριο αποφάσισε την αθώωσή τους.

Δεν έγιναν δεκτοί οι ισχυρισμοί της πλοιοκτήτριας για πρόκληση ναυαγίου από τη λανθασμένη χαρτογράφηση της περιοχής, αλλά για όλους τους κατηγορούμενους έγιναν δεκτά τα ελαφρυντικά του προτέρου εντίμου βίου και της ειλικρινούς μεταμέλειας μετά την πράξη. Υπέρ της μετατροπής των βαρύτερων αδικημάτων της ενσυνείδητης αμέλειας ή από πρόθεση σε αμέλεια είχε ταχθεί στην πρότασή του και ο εισαγγελέας της έδρας. Επίσης το Δικαστήριο δέχθηκε ότι υπάρχει σοβαρή και εξακολουθητική θαλάσσια ρύπανση.
Στην απόφαση αυτή επισημαίνεται ότι το ναυάγιο του Sea Diamond σε καμία περίπτωση δεν οφείλεται σε λανθασμένη χαρτογράφηση της περιοχής, αλλά σε αμέλεια του καπετάνιου του πλοίου. Επί της αποφάσεως αυτής, το ποινικό τμήμα του Άρειου Πάγου αποφάσισε πρόσφατα την μερική αναίρεσή της και την επανεξέτασή της από το Ποινικό Εφετείο Πειραιά.

Ταυτόχρονα, οι πρόσφατες μετρήσεις στη θαλάσσια στήλη, στα ιζήματα αλλά και στους θαλάσσιους οργανισμούς της περιοχής γύρω από ναυάγιο του Sea Diamond, από το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, αποδεικνύουν ότι η μακρόχρονη παρουσία του ναυαγίου και η διάβρωσή του έχουν προκαλέσει ήδη σημαντική περιβαλλοντική ρύπανση και σηματοδοτούν την επικινδυνότητά του τόσο για το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές περιβάλλον.

Κατόπιν όλων των ανωτέρω αδυνατούμε να καταλάβουμε το λόγο που η πολιτεία αδρανεί και αντιδρά ακόμη με ημίμετρα απέναντι στο πρόβλημα. Δεν κατανοούμε γιατί δεν απαιτεί την αποκατάσταση και επαναφορά του φυσικού περιβάλλοντος στην πρότερη κατάστασή του από τους άμεσα υπεύθυνους, δηλαδή τον πλοιοκτήτη και τους ασφαλιστές του, αλλά ούτε και προστατεύει το Δημόσιο συμφέρον επιβάλλοντας την σχετική νομοθεσία περί ανέλκυσης ναυαγίων (άρθρο 2, Ν.2881/2001). Η προσπάθεια της απάντλησης καυσίμων που έγινε το Μάιο του 2009, με υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας τον κ. Παπαληγούρα, δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αφού από τα 155,22 κυβικά μέτρα πετρελαιοειδών καταλοίπων αναμεμειγμένων με θαλασσινό νερό που απαντλήθηκαν μόλις το 1% αντιστοιχούσε σε κατάλοιπα πετρελαιοειδών και το 99% σε θαλάσσιο νερό. Εντός του ναυαγίου παραμένουν πολλές δεκάδες τόνοι χημικών και τοξικών ουσιών και πετρελαιοειδών, οι οποίοι μοιραία, λόγω της συνεχόμενης διάβρωσης του πλοίου, κάποια στιγμή θα απελευθερωθούν στο θαλάσσιο οικοσύστημα προκαλώντας οικολογική καταστροφή.

Ούτε και οι σχετικές απαιτούμενες μελέτες ανέλκυσης έχουν πραγματοποιηθεί τη στιγμή μάλιστα που η μοναδική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Νομαρχίας Κυκλάδων το 2011, από το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Ευάγγελο Γιδαράκο και με θέμα: «Ποιοτικός και ποσοτικός χαρακτηρισμός των επικίνδυνων και τοξικών ουσιών του ναυαγίου του ‘Sea Diamond’ – Περιβαλλοντικές επιπτώσεις παρούσες και μελλοντικές», καταλήγει στο ξεκάθαρο συμπέρασμα πως: «Θεωρείται ήδη αναγκαιότητα ότι το ναυάγιο του «Sea Diamond» θα πρέπει να ανελκυθεί και απομακρυνθεί από την περιοχή της Καλντέρας ή με οποιονδήποτε τρόπο να εξουδετερωθεί. Η επιβάρυνση που έχει επιφέρει στην περιοχή είναι σαφής και μοναδικός τρόπος αποτροπής της συνέχισής της είναι η απομάκρυνση του ναυαγίου. Κάθε άλλη καθυστέρηση ή ενέργεια θα έχει ως αποτέλεσμα την οικολογική και όχι μόνον καταστροφή της Καλντέρας. Από την Πολιτεία θα πρέπει να απαιτηθεί η εφαρμογή του άρθρου 24 του Συντάγματος για την αποκατάσταση της βλάβης του θαλασσίου περιβάλλοντος και την προστασία της υγείας των πολιτών». Οι χρηματοδοτούμενες από την πλοιοκτήτρια εταιρεία περιοδικές μετρήσεις του ΕΛΚΕΘΕ, που υπολογίζουν ότι μέχρι σήμερα οι επιπτώσεις από το ναυάγιο του Sea Diamond στην ευρύτερη περιοχή της Καλντέρας της Σαντορίνης είναι αμελητέες, δεν μας διασφαλίζουν ότι στο μέλλον δεν θα επέλθει η αναμενόμενη περιβαλλοντική ζημία. Και αυτό είναι κάτι που είναι ευρύτερα αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα.

Η Σαντορίνη, με τα εκατομμύρια των επισκεπτών της κάθε χρόνο αποτελεί βασικό πυλώνα της τουριστικής μας βιομηχανίας και της στήριξης της οικονομίας της χώρας μας, καθώς και παγκόσμιο μνημείο μοναδικού φυσικού κάλλους. Σε κάθε ετήσια τουριστική καμπάνια στο εξωτερικό αλλά και στο εσωτερικό της χώρας μας, η Σαντορίνη πρωτοστατεί στις αφίσες και στα διαφημιστικά φυλλάδια του υπουργείου Τουρισμού. Συνεπώς έχουμε, όλοι μας, ένα λόγο παραπάνω να την προστατεύσουμε. Ακριβώς όπως έκαναν και οι Αρχές στη γειτονική μας Ιταλία που μέσα σε δυόμισι χρόνια από τη βύθιση του πενταπλάσιου σε μέγεθος κρουαζιερόπλοιου Costa Concordia, ήδη απέδωσαν τις ευθύνες στους υπαίτιους και προχώρησαν στην ανέλκυσή, την απομάκρυνση και την ανακύκλωσή του, χωρίς να τους ενδιαφέρει αν θα ζημιωθεί ο πλοιοκτήτης ή οι ασφαλιστές του. Να σημειώσουμε εδώ ότι το κόστος της ανέλκυσης του Costa Concordia ξεπέρασε το 1 δισεκατομμύριο ευρώ, ποσό δεκαπλάσιο περίπου αυτού που υπολογίζεται ότι απαιτείται για την ανέλκυση και διάλυση του Sea Diamond σύμφωνα με όλες τις εταιρείες ανελκύσεων.

Μία τέτοια επιχείρηση ανέλκυσης του κρουαζιεροπλοίου Sea Diamond στην πασίγνωστη παγκοσμίως Σαντορίνη, θα αποτελούσε εξαιρετική διαφήμιση για την Ελλάδα μας. Την Ελλάδα που σέβεται το μοναδικό της φυσικό περιβάλλον, που προστατεύει το τουριστικό της προϊόν και ταυτόχρονα αποδεικνύει σε όλο τον κόσμο ότι είναι άξια να καταφέρει και να επιβάλει μεγαλόπνοα σχέδια που τιμούν τον πολιτισμό της και αναβαθμίζουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της και των επισκεπτών της.

Αδυνατούμε ως πολίτες να δεχτούμε ότι θα συνεχίσουμε να συγκατοικούμε, μέχρι της πλήρους διαβρώσεώς του, με ένα τοξικό ναυάγιο μέσα στη θάλασσά μας και ότι θα συνεχίσουμε να δυσφημίζουμε την καλντέρα μας με την εξαναγκαστική παρουσία του φράγματος ανάσχεσης πετρελαιοειδών, που αναδύονται καθημερινά από το ναυάγιο. Το τι έχει πληρωθεί μέχρι σήμερα για τον επιφανειακό καθαρισμό της θάλασσας δεν μας αφορά και δεν μας συγκινεί. Επίσης το γεγονός ότι το ναυάγιο είναι σε μεγάλο βάθος δεν σημαίνει ότι δεν αποτελεί άμεσο κίνδυνο για το φυσικό περιβάλλον. Στο σύνολό της η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως η καλύτερη λύση για το νησί της Σαντορίνης θα ήταν η ανέλκυση και απομάκρυνση του ναυαγίου με ταυτόχρονη επαναφορά του φυσικού περιβάλλοντος στην πρότερη κατάστασή του. Το ναυάγιο του SEA DIAMOND αποτελεί σημαντικότατη περιβαλλοντική απειλή, η οποία θα πρέπει επιτέλους να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά και οριστικά. Λήψη ημίμετρων για τα μάτια του κόσμου, αποδοχή αρεστών και μόνο περιβαλλοντικών μετρήσεων, καθώς και ο εξωραϊσμός της κατάστασης δεν προστατεύουν κανέναν και τίποτα από τους υφιστάμενους κινδύνους.

Δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε το επόμενο περιστατικό σοβαρής θαλάσσιας ρύπανσης, από τα πολλά τοξικά περιεχόμενα του ναυαγίου του Sea Diamond, για να επέμβει πάλι η πολιτεία και να μας σώσει… Τότε μάλλον θα είναι πολύ αργά!

Η προσφυγή στο Συμβούλιο Επικρατείας του συλλόγου «Διεθνής Δράση για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό της Σαντορίνης», μαζί με το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος με έδρα την Ικαρία και με μία ομάδα μόνιμων κατοίκων της Σαντορίνης, μετά από έξι συνεχόμενες αναβολές από τον Μάρτιο του 2011 που την καταθέσαμε, έφτασε να εξεταστεί στις 4 Δεκεμβρίου 2013. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε λάβει την απόφαση. Πρόσφατα ωστόσο, (στην περίπτωση του πλοίου AVANTIS III) με την απόφαση ΣτΕ 1647-2011, το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι είναι επιβεβλημένη η εντός τριμήνου ανέλκυση ναυαγίου από τον πλοιοκτήτη.

Με απόλυτη επίγνωση της ευθύνης μας απέναντι στον τόπο μας και στα παιδιά μας, ζητάμε για άλλη μία φορά μια άμεση συνάντηση με τους αρμόδιους υπουργούς και την άμεση επέμβαση της πολιτείας στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Η νομοθεσία που διέπει την ανέλκυση ναυαγίων είναι ξεκάθαρη, οι δικαστικές εξελίξεις είναι ήδη αρκετές, και όπως φαίνεται θα συνεχίσουν σε βάθος χρόνου. Όμως ο χρόνος κυλάει εις βάρος μας, το ναυάγιο συνεχίζει να διαβρώνεται, να ρυπαίνει και να μας απειλεί καθημερινά όλο και περισσότερο.

Μετά τιμής,
Τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα Θηραίων Πολιτών για την Ανέλκυση του Κ/Ζ Sea Diamond